ΤΟ ΠΕΡΙΛΗΨΑΡΙ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ ... με οδηγό τον Λένιν #2

   Για τον παλιό καπιταλισμό που κυριαρχούσε ο ελεύθερος συναγωνισμός, χαρακτηριστική ήταν η εξαγωγή εμπορευμάτων. Για τον μονοπωλιακό καπιταλισμό έγινε χαρακτηριστική η εξαγωγή κεφαλαίων.

Στις συνθήκες του καπιταλισμού είναι αναπόφευκτη η ανισόμετρη ανάπτυξη των διαφόρων επιχειρήσεων, των διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας και των διαφόρων χωρών. Η Αγγλία η πρώτη καπιταλιστική χώρα στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν ο αποκλειστικός παγκόσμιος προμηθευτής βιομηχανικών προιόντων και επομένως ο μεγαλύτερος αγοραστής πρώτων υλών. Αυτό το βρετανικό μονοπώλιο υποσκάφθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, γιατί μια σειρά χώρες, αφού υπεράσπισαν τον εαυτό τους με προστατευτικούς τελωνειακούς δασμούς, εξελίχθηκαν σε αυτοτελή καπιταλιστικά κράτη. Η μονοπωλιακή μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε λίγες πλούσιες χώρες (Αγγλία, ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία) οδήγησε σε γιγάντιες συσσωρεύσεις κεφαλαίων την ίδια στιγμή που το βιοτικό επίπεδο των μαζών καθυστερούσε τραγικά σε σχέση με την ακραία και πρωτοφανή τεχνολογική εξέλιξη. “Οσο ο καπιταλισμός θα εξακολουθεί να είναι καπιταλισμός, το περίσσευμα του κεφαλαίου δεν θα χρησιμεύει για το ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου των μαζών σε μια δοσμένη χώρα, γιατί αυτό θα μείωνε τα κέρδη των καπιταλιστών, μα για το ανέβασμα των κερδών με την εξαγωγή κεφαλαίου στο εξωτερικό, στις καθυστερημένες χώρες. Σ΄αυτές τις καθυστερημένες χώρες, το κέρδος είναι συνήθως σχετικά μεγάλο, γιατί έχουν λίγα κεφάλαια, η τιμή της γής δεν είναι μεγάλη, ο μισθός εργασίας είναι χαμηλός και οι πρώτες ύλες φτηνές.” Τα κεφάλαια που εξάγονται τοποθετούνται σε βιομηχανικές επιχειρήσεις άλλων χωρών ή γίνονται δάνεια προς κράτη. Η εξαγωγή κεφαλαίων συντελεί στην καπιταλιστική ανάπτυξη των χωρών που κατευθύνεται. Οταν λοιπόν μεγάλες μονοπωλιακές τράπεζες εξάγουν κεφάλαια, στην συμφωνία χορήγησης του δανείου πάντα μπαίνουν και όροι που καθορίζουν οτι συγκεκριμένο μέρος του δανείου θα πρέπει να καταναλωθεί για την αγορά προιόντων απο την πιστώτρια χώρα και είναι ευνόητο πως οι εταιρίες που ευνοούνται ανήκουν στο κύκλο συμφερόντων της τράπεζας που εξάγει τα κεφάλαια. Απο εκείνα τα χρόνια ως και σήμερα σε αυτές τις συμφωνίες κυριαρχούν οι “υποχρεωτικές” αγορές πολεμικού εξοπλισμού. Οι πιό πλούσιες χώρες φαίνεται οτι έχουν μοιράσει πολιτικά τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Στην ουσία όμως, το χρηματιστικό κεφάλαιο οδήγησε στο πραγματικό μοίρασμα του κόσμου.

 

   Ο Λένιν περιγράφει την διαδικασία συγκέντρωσης και δημιουργίας μονοπωλίου με παράδειγμα την εξέλιξη του παγκόσμιου επιχειρηματικού χάρτη στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Περιγράφει την διαδικασία συγκέντρωσης που έγινε σε δύο πόλους παγκόσμια. Ο γερμανικός δημιούργησε την AEG και ο αμερικάνικος την GEC (General Electric Company). Το 1907 λοιπόν, υπογράφτηκε μεταξύ τους συμφωνία για το μοίρασμα του κόσμου. Ο ανταγωνισμός για την ώρα παραμερίζεται. Η GEC “παίρνει” τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ η AEG σχεδόν όλη την Ευρώπη. Υπογράφτηκαν ιδιαίτερες συμφωνίες (φυσικά μυστικές) σχετικά με τις εταιρίες-θυγατέρες (θυγατρικές) και την διεισδυσή τους σε νέους τομείς, καθώς και συμφωνίες αμοιβαίας ανταλλαγής εφευρέσεων. Ο ανταγωνισμός άλλων εταιριών ενάντια σε αυτό το τράστ είναι εξαιρετικά δυσμενής, αλλά αυτό δεν αποκλείει ένα καινούριο ξαναμοίρασμα του κόσμου, αν αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης, των πολέμων, των χρεοκοπιών κλπ. Ο Λένιν περιγράφει μια προσπάθεια για ξαναμοίρασμα που αφορούσε εκείνα τα χρόνια την βιομηχανία πετρελαίου. Η παγκόσμια αγορά ήταν χωρισμένη απο την αμερικάνικη Standard Oil Company του Ροκφέλερ και τα αφεντικά του ρώσικου πετρελαίου του Μπακού, των Ρότσιλντ και Νόμπελ. Αυτά τα δύο τράστ είχαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους αλλά άρχισε να απειλείται η θέση τους απο δεδομένους παράγοντες όπως η εξάντληση των αμερικάνικων πηγών, μια ανταγωνιστική εταιρία του Μπακού, η ανακάλυψη των ρουμάνικων κοιτασμάτων και τα κοιτάσματα των ολλανδικών κτήσεων που βρίσκονταν στην κατοχή της Shell που συνδεόταν με αγγλικά κεφάλαια. Την ανάπτυξη της βιομηχανίας των ρουμάνικων πετρελαίων ανέλαβε η Deutsche Bank, την ίδια στιγμή που ο Ροκφλέλερ ίδρυε θυγατρική στην Ολλανδία για να πλήξει την ολλανδοαγγλική Shell. Οι Γερμανοί με τον έλεγχο στα ρουμάνικα πετρέλαια προσπάθησαν να συνενωθούν με το τράστ των ρώσικων. Αλλά κέρδισε και πάλι ο Ροκφέλερ γιατί διέθεται περισσότερα κεφάλαια και πληρέστερο όπως και ταχύτερο δίκτυο μεταφοράς και διανομής. Ο αγώνας τελείωσε το 1907 με την υποταγή του γερμανικού τράστ και μάλιστα υπογράφτηκε και συμφωνία ασύμφορη για την Deutsche Bank. Ομως μέσα σε αυτή την συμφωνία προβλεπόταν πως ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να ξαναρχίσει εαν το γερμανικό κράτος αποφάσιζε με νόμο την ίδρυση κρατικού μονοπωλίου πετρελαίου. Λίγο μετά η διεύθυνση της Deutsche Bank βάζει σε κίνηση έναν τεράστιο προπαγανδιστικό μηχανισμό και ο γερμανικός τύπος της εποχής “πνίγεται” απο “πατριωτικές” κραυγές ενάντια στον ζυγό του αμερικάνικου τράστ και τελικά τον Μάρτη του 1911 ψηφίζεται ο νόμος. Ομως το αλισβερίσι είχε και άλλα επεισόδια. Η Γερμανική τράπεζα “Εταιρία Προεξοφλήσεων” καταγγέλει την Deutsche Bank για ιδιοτελή συμφέροντα. Σκοτωμός για το μοίρασμα της λείας. Εν τω μεταξύ η γερμανική κυβέρνηση λύγισε απο τον φόβο του ανταγωνισμού με τον Ροκφέλερ επειδή το ρουμάνικο πετρέλαιο δεν αρκούσε για τις γερμανικές ανάγκες, όπως “λύγισε” και απο την χορηγεία ενός δισεκατομμυρίου του Ροκφέλερ το 1913 για την πολεμική προετοιμασία της Γερμανίας. Ομορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος. Αφού οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν άμεσα να ανταγωνισθούν το αμερικάνικο τράστ πετρελαίου, αποφάσισαν να ανταγωνισθούν το ίδιο το πετρέλαιο. Οχι πιά το πετρέλαιο για κινητήρια βιομηχανική δύναμη αλλά ο ηλεκτρισμός. Εμπρός λοιπόν για την “ηλεκτρική ανάπτυξη”. Η δύναμη του νερού να μετατραπεί σε φτηνή ηλεκτρική ενέργεια. Ομως το γερμανικό ηλεκτρικό μονοπώλιο (που όπως είδαμε πριν είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια) ήδη είχε αρχίσει να μπαίνει σε ύφεση την στιγμή που το γερμανικό χρηματιστικό κεφάλαιο αποφάσισε πως το χρειάζεται με στρατηγικό χαρακτήρα. Και όταν τα ιδιωτικά κεφάλαια “δυσκολεύονται”, την δουλειά αναλαμβάνει το κράτος με εξοδά του. Ετσι το ιδιωτικό ηλεκτρικό γερμανικό μονοπώλιο ... εξυγιάνθηκε απο το κράτος ... σκιαγραφόντας με τον πιό ξεκάθαρο τρόπο την αλληλοδιαπλοκή ιδιωτικών και κρατικών μονοπωλίων υπο τον έλεγχο του χρηματιστικού κεφαλαίου. Παρόμοιες ιστορίες μοιράσματος της υδρογείου εκτυλίχθηκαν στις ακτοπλοικές συγκοινωνίες, στα σιδηροδρομικά δίκτυα, στην παραγωγή χάλυβα και στην πολεμική βιομηχανία. Μέσα σε αυτή την κατάσταση οικονομικού μοιράσματος του κόσμου, βρέθηκαν ορισμένοι πρώην μαρξιστές (με κυριώτερο εκπρόσωπο τον Κάουτσκι) να διατυπώσουν πως αυτές οι εκδηλώσεις διεθνοποίησης και παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου μας δίνουν την δυνατότητα να ελπίζουμε οτι στις συνθήκες του καπιταλισμού μπορεί να επικρατήσει ειρήνη ανάμεσα στους λαούς που δεν θα αναγκάζονται να καταφεύγουν πια στους πολέμους εφ΄όσον “βρέθηκαν” ειρηνικές φόρμες μοιράσματος. Εξαρχής αυτή την θέση ο Λένιν την χαρακτηρίζει σαν σοφιστεία για τον λόγο οτι προσπαθεί εξετάζοντας τον τρόπο της πάλης μεταξύ των ενώσεων των καπιταλιστών (σήμερα ειρηνικός, αύριο πολεμικός και μάλιστα δίνοντας και ελπίδες οτι μπορεί να είναι πάντοτε ειρηνικός) να αποκρύψει το για πιό πράγμα γίνεται η πάλη. Δηλαδή για να αποκρύψει το ουσιαστικό περιεχόμενο της πάλης. Οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο για την εξασφάλιση του κέρδους και μάλιστα τον μοιράζουν ανάλογα με τα κεφαλαιά τους, δηλαδή ανάλογα με την δυναμή τους. Η δύναμη όμως αλλάζει ανάλογα με την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη. Δηλαδή όσο οι ενώσεις των καπιταλιστών πραγματοποιούν το οικονομικό μοίρασμα του κόσμου, με βάση αυτό και παράλληλα και σε σχέση με αυτό, ανάμεσα στις πολιτικές ενώσεις και ανάμεσα στα κράτη, διαμορφώνεται η βάση για το εδαφικό μοίρασμα του κόσμου. Είναι η πάλη για τις αποικίες. Το 1895 ο Σέσιλ Ρόντς ένας άγγλος εκατομμυριούχος βασιλιάς του χρηματιστικού κεφαλαίου έλεγε με απύθμενο κυνισμό μετά το τέλος μιας εργατικής συγκέντρωσης με αίτημα το ψωμί !! “Για να σωθούν τα 40 εκατομμύρια κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου απο τον φονικό εμφύλιο πόλεμο πρέπει εμείς οι πολιτικοί να κατακτήσουμε νέα εδάφη, για να εγκαταστήσουμε τον περίσσιο πληθυσμό, για να αποκτήσουμε καινούργιες περιοχές πώλησης ... Αν δεν θέλετε εμφύλιο, πρέπει να γίνεται ιμπεριαλιστές.” Ο Λένιν εξετάζοντας λεπτομεριακά την αποικιοκρατική εξάπλωση των μεγάλων δυνάμεων ιδίως στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, καταλήγει πως η αποικιακή πολιτική των καπιταλιστικών χωρών τερμάτισε την αρπαγή των μη κατεχόμενων εδαφών του πλανήτη. Ο κόσμος είναι πια μοιρασμένος, έτσι που στο εξής θα γίνονται μόνο ξαναμοιράσματα , δηλαδή πέρασμα κατεχόμενου εδάφους απο τον ένα κάτοχο στον άλλον. Τα ξαναμοιράσματα είναι αναπόφευκτα.  

   Το έργο του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό γράφτηκε στις αρχές του 1917 (και δημοσιεύθηκε τον Απρίλη). Η λενινιστική ανάλυση του μονοπωλιακού καπιταλισμού, κατά την γνώμη μου, διαθέτει σε όλο το πλάτος και το βάθος της ... ανατριχιαστικές ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση, επαληθεύοντας καθημερινά τους μαρξιστικούς νόμους ανάλυσης του καπιταλισμού. Η σημαντική διαφορά της σημερινής κατάστασης απο εκείνη των αρχών του 20ου αιώνα είναι οτι στις μέρες μας έχει εκλείψει η αποικιοκρατία με την πολιτική της μορφή. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ορισμένα δεδομένα. Οι αποικιοκράτες, με τρόπο επιβολής την πυγμή, επέβαλαν την κυριαρχία τους σε καθυστερημένες χώρες απ΄τις οποίες λυμαινόταν βασικά τις πρώτες ύλες. Ταυτόχρονα όμως οι περιοχές αυτές ήταν πεδία καπιταλιστικής επέκτασης, ήταν ο προορισμός μεγάλων μεταναστευτικών κυμάτων εργατικού δυναμικού απο τις ήδη αναπτυγμένες χώρες, ήταν εν τέλει οι μελλοντικές νέες αγορές. Οι ντόπιοι πληθυσμοί, παρά την αρχική τους αντίσταση στις αλλαγές που επέβαλε η νέα κατάσταση, τελικά “συνέδεσαν” την καπιταλιστική ανάπτυξη που άρχιζε στα μέρη τους με την μελλοντική τους ευημερία. Εκείνες οι κοινωνίες άρχιζαν να ανταποκρίνονται στις “νέες” καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής που εγκαθιδρύονταν αλλού αργά και αλλού πιο γοργά, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται στις κοινωνίες τους σταδιακά αλλά αναπότρεπτα η καπιταλιστική κοινωνική διαστρωμάτωση. Παντού γεννήθηκε η ντόπια αστική τάξη (πολυποίκιλα εξαρτημένη απο τα καπιταλιστικά κέντρα), το ντόπιο προλεταριάτο, οι ντόπιες μεσαίες τάξεις. Οι νέες κοινωνίες “πλάθονται” ... κατ΄εικόνα και κατ΄ομοίωση. Ηταν νομοτελειακά αναπόδραστο και στις αποικίες ο καπιταλισμός να δράσει με τα “γενετικά” του χαρακτηριστικά. Αναρχη και ανισόμετρη ανάπτυξη με μόνο γνώμονα το κέρδος. Για την απ΄την φύση της πολυδαίδαλη ανάπτυξη του καπιταλισμού, κάποιος μπορεί να συνοψίσει πως απο τις μεγάλες καπιταλιστικές αποικιοκρατικές χώρες (Αγγλία, ΗΠΑ, Γαλλία και Γερμανία) τα κεφάλαια έφευγαν προς τις αποικίες “ελκόμενα και κατευθυνόμενα” απο το εύκολο κέρδος της βιομηχανικής επένδυσης στις αποικίες και το τοκογλυφικό κέρδος των δανειοδοτήσεων που τελικά δομούσε άλλον έναν μηχανισμό εξάρτησης και ελέγχου πέρα απο την στρατιωτική επιβολή. Ηταν προδιαγεγραμένο πως στον αναπτυσόμενο τώρα κόσμο, θα ξεφύτρωναν νέα κέντρα καπιταλιστικής ανάπτυξης την ίδια στιγμή που η βιομηχανική παραγωγή των ισχυρών κρατών ήδη κατά μεγάλο τμήμα της είχε μεταφερθεί στις αποικίες τους. Οι ισχυρές αποικιοκρατικές χώρες απο εισαγωγείς πρώτων υλών και εξαγωγείς προιόντων, άρχισαν να μετασχηματίζονται σταθερά σε εξαγωγείς κεφαλαίων και εισαγωγείς προιόντων. Ηταν μοιραίο να αρχίσουν να αλλάζουν οι παγκόσμιες ισορροπίες. Το άναρχο καπιταλιστικό κυνήγι του κέρδους, όπλισε τα αναπτυσόμενα κέντρα με τα όπλα που θα έμελλε να ανταγωνισθούν τις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Οι ντόπιες αστικές τάξεις παρά την διοικητική τους υποτέλεια στο κράτος που κατείχε την αποικία, οργάνωναν παντού καπιταλιστικές δομές βομηχανικού, τραπεζικού και χρηματιστικού κεφαλαίου που παρά την εξάρτηση του, άρχισε να γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικό. Με λίγα λόγια το κόστος διατήρησης των αποικιών άρχισε να γίνεται υπέρογκο, συνυπολογίζοντας και το διοικητικό και το στρατιωτικό, πέρα απο τις μειώσεις κερδών λόγω ανταγωνισμού. Η καπιταλιστική ανάπτυξη στις αποικίες όμως εκτός απο ντόπια αστική τάξη, δημιούργησε και ντόπιο προλεταριάτο όπως και μεσαίες κυρίως ασχολούμενες με την υπαλληλία τάξεις. Η ύπαρξη της Σοβιετικής Ενωσης και του υπόλοιπου σοσιαλιστικού κόσμου με την έμπρακτη βοηθειά της πυροδότησε σε όλη την υφήλιο ένα πύρινο κύμα χειραφέτησης των λαών και έκρηξης εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το κόστος διατήρησης των αποικιών για τις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες, συνυπολογίζοντας και το κόστος συντήρησης του Ψυχρού πολέμου και των εξοπλισμών, έγειρε την πλάστιγγα και όρισε την μοίρα της αποικικρατίας. Ο ρόλος της στην ιστορία είχε τελειώσει. Μια τεράστια σειρά αποικιών απέκτησαν την πολιτική τους ανεξαρτησία. Οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες με σύμμαχο την ντόπια αστική τάξη των νέων χωρών, μπήκαν στην μάχη του οικονομικού ελέγχου τους. Ο ανταγωνισμός των νέων καπιταλιστικών κέντρων προς τις μεγάλες χώρες και η συνεχής προσπάθεια των μεγάλων δυνάμεων να επικυριαρχούν όσο μπορούν οικονομικά, διαμορφώνει την σύγχρονη καπιταλιστική πυραμίδα που χαρακτηρίζεται απο ποικίλες μορφές και βαθμούς αλληλεξάρτησης. Το ιστορικό τέλος της αποικιοκρατίας, σε τίποτα δεν αναιρεί την λενινιστική ανάλυση του ιμπεριαλισμού. Αντίθετα την ισχυροποιεί, γιατί αποδείχνει για άλλη μια φορά και δια ζώσης τα χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Η ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη κάνει τα ξαναμοιράσματα, αναπόφευκτα. Εαν ρίξει κάποιος μια ματιά στον σύγχρονο παγκόσμιο οικονομικό χάρτη θα δεί πως οι παλιές μεγάλες δυνάμεις κρατούν μεν τα ηνία του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος σαφώς δε πιο αδύνατες, έχοντας να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό καπιταλιστικών χωρών που δυνάμωσαν. Και οι περισσότερες είναι πρώην αποικίες. Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική. Μαζί τους και η πρώην σοσιαλιστική Ρωσία. Δεν μένει παρά οι ενισχυμένοι να απαιτήσουν το μερίδιο που τους αναλογεί.

 

   Συνολικά μέχρι τώρα είδαμε με οδηγό τον Λένιν πως ο καπιταλισμός ξεκίνησε στην ιστορία με βασικό του γνώρισμα τον ελεύθερο συναγωνισμό, μέσα απο τον οποίον ξεπήδησε το αντιθετό του. Δηλαδή το μονοπώλιο. Αυτό ήταν αναπόφευκτο με βάση την γενική καπιταλιστική τάση συγκέντρωσης που ανέλυσε ο Μάρξ. Ο σύντομος ορισμός του Λένιν είναι οτι: ο ιμπεριαλισμός είναι το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού. Ομως ο Λένιν έκανε αναλυτική οριοθέτηση του φαινομένου που ονομάζουμε ιμπεριαλισμό. Είναι τα περίφημα πέντε σημεία.

1. Συγκέντρωση παραγωγής και κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή.
2. Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στην βάση αυτού του “χρηματιστικού κεφαλαίου”.
3. Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτάει η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση απο την εξαγωγή εμπορευμάτων.
4. Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο και
5. έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γής ανάμεσα στις μεγάλες καπιταλιστικές Δυνάμεις.
   
   ... συνεχίζεται ...