ΤΟ ΠΕΡΙΛΗΨΑΡΙ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ ... με οδηγό τον Λένιν #1

     

   Ο Λένιν βασίζεται στην επαναστατική μαρξιστική θεωρία, συλλαμβάνοντας το επαναστατικό μεδούλι της και πάνω του χτίζει ένα πλέγμα αναλύσεων που στην ουσία έχουν να κάνουν με τρία βασικά δεδομένα, τα οποία εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να αναλύσουν οι Μάρξ-Ενγκελς.

Το πρώτο είναι ο σαφέστατος και εξελισσόμενος ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του καπιταλισμού. Οι Μάρξ-Ενγκελς σκιαγραφήσαν τις τάσεις κίνησης του καπιταλισμού προς τον ιμπεριαλισμό ξεκάθαρα, μα δεν μπορούσαν να τον αναλύσουν στην πράξη επειδή δεν διέθεταν στην εποχή τους όλα τα δεδομένα. Για την ακρίβεια διέθεταν ελάχιστα. Στην ουσία πρόβλεψαν τον ιμπεριαλισμό και το καθήκον για την διαλεκτική αναλυσή του έπεφτε στους ώμους και στο μυαλό του Λένιν. Οπως θα δούμε παρακάτω αυτή η ανάλυση του ιμπεριαλισμού έγινε απο τον Λένιν με “θρησκευτική προσήλωση” στις μαρξιστικές αρχές έτσι όπως είδαμε οτι έγινε και για τον ρόλο του κράτους στην προλεταριακή επανάσταση. Αρα λοιπόν τίθεται η πρώτη βασική διαπίστωση. Ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού. Το δεύτερο δεδομένο είναι οτι ο μαρξισμός στα χρόνια της δεύτερης διεθνούς (1889 – 1914) “κακοποιήθηκε” αγρίως απο κάθε λογής οπορτουνιστική λογική και τακτική. Η βασική στοχευσή τους ήταν να απογυμνωθεί ο μαρξισμός απο το επαναστατικό του περιεχόμενο γιατί έτσι εξυπηρετούσε τα σχέδια τους. Ο Λένιν λοιπόν είχε και αυτό το καθήκον. Να “αναστήσει” το επαναστατικό μήνυμα του μαρξισμού αποκαλύπτοντας τον πραγματικό αντεπαναστατικό ιστορικό ρόλο του οπορτουνισμού. Το τρίτο δεδομένο είναι συνυφασμένο στενά με τα δύο προηγούμενα. Ο Λένιν είχε και το καθήκον να προβεί σε θεωρητική ανάλυση της εξέλιξης της επαναστατικής κατάστασης και στην οριοθέτηση της τακτικής προς την δικτατορία του προλεταριάτου, μέσα στην τροποποιημένη νέα κατάσταση. Αλλος καπιταλισμός (ιμπεριαλισμός), εθνικισμός, νέοι αντίπαλοι της επανάστασης τώρα πιά (καπιταλιστές και οπορτουνιστές), ειδικές συνθήκες στην πατρίδα του την Ρωσία. Οποιος πιστεύει οτι όλα αυτά τα καθήκοντα, ο Λένιν τα υπηρέτησε, τα διεκπεραίωσε και τα υλοποίησε απαρέγκλιτα πάνω στις μαρξιστικές αρχές, τότε εύκολα μπορεί να διατυπώσει πως ο λενινισμός είναι η ανάπτυξη και η εξέλιξη του μαρξισμού.

    Πολλοί βέβαια υποστηρίζουν πως και οι οπορτουνιστές ανέπτυξαν τον μαρξισμό προς κατέθυνση διαφορετική απο εκείνη του Λένιν. Αλλά νομίζω πως έχει ξεκάθαρα αποδειχθεί οτι ανάπτυξη του μαρξισμού χωρίς να περιέχει την πρωτοπορεία και την δικτατορία του προλεταριάτου δια της καταστροφής του αστικού κράτους και τις μαρξιστικές θέσεις για τον ρόλο, την λειτουργία και τα όρια του προλεταριακού κράτους ... δεν είναι ανάπτυξη του μαρξισμού, αλλά βολικός ακρωτηριασμός του. Εχοντας λοιπόν δικαίωμα στην “ποιητική άδεια” διατυπώνω πως οι Μάρξ-Ενγκελς ήταν οι πρώτοι λενινιστές της ιστορίας.

     

   Ας προσεγγίσουμε σιγά-σιγά την λενινιστική ανάλυση του ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ. Οταν ο Μάρξ έγραφε το “Κεφάλαιο” όλοι οι οικονομολόγοι της εποχής θεωρούσαν και πίστευαν σαν απαραβίαστο “φυσικό νόμο” ... τον καπιταλιστικό ελεύθερο συναγωνισμό. Ηλθε όμως ο Μάρξ να αποδείξει ατράνταχτα πως ο ελεύθερος συναγωνισμός γεννά νομοτελειακά την συγκέντρωση μέσων παραγωγής και αυτή σε κάποια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης, γεννά το μονοπώλιο. Σημειώνει ο Λένιν “Τώρα το μονοπώλιο είναι πια γεγονός. Οι οικονομολόγοι γράφουν βουνά απο βιβλία, που περιγράφουν τις διάφορες εκδηλώσεις του μονοπωλίου και συνεχίζουν με μια φωνή να δηλώνουν οτι “ο μαρξισμός έχει αναιρεθεί”. Τα γεγονότα όμως είναι πεισματάρικα πράγματα ...” Το όνειρο λοιπόν του καπιταλιστικού “ελεύθερου συναγωνισμού” που πυροδοτεί τα όνειρα δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την υφήλιο δεν είναι παρά ένα ψέμα που το στραγγαλίζει το μονοπώλιο. Μερικές χιλιάδες επιχειρήσεις τα έχουν όλα. Εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις δεν έχουν τίποτα. Μερικές δεκάδες γιγάντιες επιχειρήσεις έρχονται σε συνεννόηση μεταξύ τους, δυσκολεύουν τον συναγωνισμό, δημιουργούν το μονοπώλιο. Λειτουργεί ο συνδυασμός των επιχειρήσεων δηλαδή η συνένωση σε μια επιχείρηση διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας, που αποτελούν διαδοχικές βαθμίδες απο την επεξεργασία της πρώτης ύλης ως το τελικό προιόν, είτε επεξεργασίες που παίζουν βοηθητικό ρόλο η μια σε σχέση με την άλλη. Ο συνδυασμός επιχειρήσεων ισοφαρίζει τις διακυμάνσεις της οικονομικής συγκυρίας, παραμερίζει ως ένα σημείο το εμπόριο, προσφέρει τεχνολογικές τελειοποιήσεις με μικρότερο κόστος, ενισχύει την θέση της συνδυσμένης επιχείρησης σε σχέση με τις “καθαρές” (δηλαδή της μη συνδυασμένες) που δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα. Ο συνδυασμός εντείνει παραπέρα την γέννεση του μονοπωλίου. Η πρώτη μεγάλη περίοδος ανάπτυξης των μονοπωλίων αρχίζει με την διεθνή ύφεση της βιομηχανίας στην δεκαετία 1870-1880 και φτάνει ως το 1900. Εκεί λοιπόν αρχίζει να πεθαίνει ο ελεύθερος συναγωνισμός. Εκεί ο καπιταλισμός μετατρέπει τον ελεύθερο συναγωνισμό σε μονοπώλιο. Ο καπιταλισμός έχει μετατραπεί σε ιμπεριαλισμό. Τα καρτέλ κλείνουν συμφωνίες για τους όρους πώλησης, για τις προθεσμίες πληρωμής. Μοιράζονται μεταξύ τους τις περιοχές πώλησης. Καθορίζουν την ποσότητα των προιόντων που πρέπει να παραχθούν. Κανονίζουν τις τιμές. Κατανέμουν τα κέρδη ανάμεσα στις διάφορες επιχειρήσεις. Ας καταγράψουμε κάποια μονοπώλια που γεννήθηκαν εκείνα τα χρόνια και κάποιες πρακτικές που χρησιμοποιούνται απο τότε. Συνδικάτο κάρβουνου Ρήνου-Βεστφαλίας, Standard Oil Company, United States Steel Corporation. Θυγατρικές εταιρείες των μονοπωλίων με μόνο σκοπό την αγορά διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τμήματα των μονοπωλίων με σκοπό την ανάπτυξη της τεχνολογίας-developping engineers, bonus για εφευρέσεις που ελαττώνουν το κόστος παραγωγής, μεταγραφές μηχανικών απο μονοπώλιο σε άλλο μονοπώλιο έναντι αμοιβής, οικονομικός έλεγχος των μονοπωλίων σε ατμοπλοικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, στέρηση πρώτων υλών σε επιχειρήσεις που αρνούνται να μπούν σε μονοπωλιακούς ομίλους, στέρηση εργατικών χεριών σε τέτοιες επιχειρήσεις μέσω ελεγχόμενων εργατικών συνδικάτων, αποκλεισμός αυτών των επιχειρήσεων απο την κατανάλωση μέσω ελέγχου απο τα μονοπώλια των εμπορικών δικτύων πώλησης, σχεδιασμένες μειώσεις τιμών για την καταστροφή με αυτό τον τρόπο των ανταγωνιστών, στερήσεις πιστώσεων σε ανταγωνιστές μέσω του ελέγχου των μεγάλων μονοπωλίων στο τραπεζικό σύστημα, αποτελεσματικότερη οργάνωση της κερδοσκοπίας, διαδόσεις φημών εκ μέρους των μονοπωλίων για την άσχημη κατάσταση του τάδε κλάδου – πτώση των μετοχών – εξαγορά των ανταγωνιστών έναντι πινακίου φακής, κλπ κλπ. Κανονικό πνίξιμο κάτω απο την μπότα του μονοπωλίου.

Αλήθεια όλα αυτά δεν γίνονται και σήμερα ?? Σήμερα γίνεται κάτι άλλο ?? Δεν επαληθεύεται ούτε καν ο ευσεβής πόθος των πρώτων αστών οικονομολόγων οτι μέσω της μονοπωλιακής επικράτησης θα ελέγχονατι οι οικονομικές κρίσεις. Η παταγώδης επιβεβαίωση του Καρόλου !!

   

    Σε όλο αυτό το μεταβαλλόμενο οικονομικό και επιχειρηματικό πλέγμα ένα βασικό εργαλείο είναι οι τράπεζες και ο νέος ρόλος που θα κληθούν να διαδραματίσουν. Οι τράπεζες μετατρέπουν το αδρανές χρηματικό κεφάλαιο σε ενεργό, δηλαδή σε κεφάλαιο που φέρνει κέρδος, συγκεντρώνουν χρηματικά έσοδα όλων των ειδών και τα θέτουν στην διάθεση της τάξης των καπιταλιστών. Ακολουθώντας και οι τράπεζες παρόμοιο μονοπωλιακό δρόμο δραστηριότητας, μετεξελίσσονται απο απλό μεσολαβητή στην διακίνηση χρήματος σε πανίσχυρο μονοπωλητή κεφαλαίων. Η συγκέντρωση τραπεζών είναι βασικό γνώρισμα του ιμπεριαλισμού. Οι μεγάλες τράπεζες απορροφούν τις μικρότερες. Ο πιο απλός τρόπος είναι η “συμμετοχή” της μεγάλης τράπεζας στα κεφάλαια και στις μετοχές της μικρής. Ετσι η μεγάλη ελέγχει τις κινήσεις των μικρών. Στα χρόνια του Λένιν η γνωστή μας σήμερα Deutsche Bank “συμμετείχε”- έλεγχε εξολοκλήρου ή μερικά, 87 τράπεζες. Τέτοιοι μονοπωλιακοί τραπεζικοί όμιλοι απλώνουν ένα τεράστιο δίκτυο υποκαταστημάτων (στο όνομα της αποκέντρωσης), που τελικά όπως λέει ο Λένιν καταλήγει στην πραγματικότητα στην υποταγή σε ένα ενιαίο κέντρο. Μια χούφτα μονοπωλητές κεφαλαίου υποτάσσουν τις εμπορικές και βιομηχανικές πράξεις όλης της καπιταλιστικής κοινωνίας, ελέγχουν όλες τις δραστηριότητες του παραγωγικού ιστού. Με ένα τεράστιο πλέγμα πρακτικών το τραπεζικό κεφάλαιο έρχεται σε σύμφυση με το βιομηχανικό (η ρήση του Ν.Ι. Μπουχάριν). Το ίδιο συμβαίνει και με τις κρατικές ή αποταμιευτικές τράπεζες όπου υπάρχουν. Οι συνδυασμένες επιχειρήσεις (καρτέλ) συμφύονται στενά με μονοπωλιακούς τραπεζικούς ομίλους και σχηματίζουν το τράστ. Γνωστές απο εκείνα τα χρόνια είναι οι αμερικάνικες τράπεζες Rockefeller και JPMorgan, που όσο ολοκλήρωναν την συγκεντροποίηση, τόσο στένευε ο κύκλος των ιδρυμάτων στα οποία μπορούσε να απεθυνθεί κανείς για να ζητήσει πιστώσεις, πράγμα που μεγάλωνε την εξάρτηση της μεγάλης βιμηχανίας απο λίγες ομάδες τραπεζών. Παράλληλα αναπτύσεται και η προσωπική ένωση των τραπεζών με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της βιομηχανίας και του εμπορίου, η συγχωνευσή τους με την κατοχή μετοχών, με την είσοδο διευθυντών των τραπεζών στα Εποπτικά συμβούλια των εμποροβιομηχανικών επιχειρήσεων και αντίστροφα. Ο διευθυντής της γνωστής μας Krupp, εκείνα τα χρόνια συμμετείχε σε διοικητικά συμβούλια έξι γερμανικών τραπεζών. Αυτή η “προσωπική ένωση” των τραπεζών με την βιομηχανία συμπληρώνεται με την “προσωπική ένωση” αυτών η εκείνων των εταιριών με την κυβέρνηση, μετέχοντας διάφοροι πολιτικοί στα διοικητικά συμβούλια βιομηχανιών ή τραπεζών ή και τα δύο. Απο την άλλη οι τράπεζες αποκτούν ή και απαιτούν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στον βιομηχανικό σχεδιασμό και στην ανάπτυξη, δηλαδή στην βιομηχανική διαδικασία παραγωγής και κατ΄επέκταση στην ρύθμιση του καπιταλιστικού ανταγωνισμού που γίνεται όλο και σε μεγαλύτερη έκταση ελεγχόμενος απο τις τράπεζες.

  

   “Η συγκέντρωση της παραγωγής, τα μονοπώλια που ξεπηδούν απο αυτή, η συγχώνευση ή η σύμφυση των τραπεζών με την βιομηχανία, αποτελούν την ιστορία της γέννησης του χρηματιστικού κεφαλαίου”. Ενα όλο και μεγαλύτερο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου δεν ανήκει στους βιομήχανους που το χρησιμοποιούν. Αυτοί αποκτούν το δικαίωμα να διαθέτουν αυτό το κεφάλαιο μόνο μέσω της τράπεζας, που αντιπροσωπεύει απεναντί τους τον ιδιοκτήτη αυτού του κεφαλαίου. Απο το άλλο μέρος και η τράπεζα είναι αναγκασμένη ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος των κεφαλαίων της να το διαθέτει στην βιομηχανία. Η τράπεζα μετατρέπεται σε βιομήχανο καπιταλιστή. Αυτό το τραπεζικό κεφάλαιο που η τράπεζα στην ουσία το μετατρέπει σε βιομηχανικό, είναι το χρηματιστικό κεφάλαιο. Ο Λένιν περιγράφει παραστατικότατα πως αυτό το “ευκίνητο” κεφάλαιο συμμετέχει μέσω του πολυδαίδαλου και αλληλοπλεκόμενου μηχανισμού συμμετοχής διαφόρων μονοπωλίων (βιομηχανικών, τραπεζικών, εμπορικών) στα μετοχικά σχήματα των άλλων. “ Ο διευθυντής ελέγχει την βασική εταιρία (την εταιρία-μητέρα). Αυτή με την σειρά της ελέγχει τις εξαρτημένες απ΄αυτήν εταιρίες (τις εταιρίες-θυγατέρες), αυτές οι τελευταίες τις εταιρίες-εγγονές κλπ. Ετσι χωρίς πολύ μεγάλα κεφάλαια μπορεί κανείς να ελέγχει γιγάντιους τομείς της παραγωγής. Και πραγματικά, εαν η κατοχή του 50% του κεφαλαίου αρκεί πάντα για τον έλεγχο μιας μετοχικής εταιρίας, τότε φτάνει να έχει ο διευθυντής μονάχα 1 εκατομμύριο, για να μπορεί να ελέγχει κεφάλαιο 8 εκατομμυρίων στις εταιρίες-εγγονές. Και αν αυτό το αλληλομπλέξιμο τραβήξει παραπέρα, μπορεί με 1 εκατομμύριο να ελέγχει 16 ή 32 κλπ εκατομμύρια. Στην πραγματικότητα η πείρα δείχνει οτι αρκεί να κατέχει κανείς το 40% των μετοχών για να διευθύνει τις υποθέσεις μια μετοχικής εταιρίας, γιατί ένα ορισμένο μέρος των σκόρπιων μικρών μετόχων δεν έχει στην πράξη καμμιά δυνατότητα να παίρνει μέρος στις γενικές συνελεύσεις. Ο “εκδημοκρατισμός” της κατοχής των μετοχών, απο τον οποίον οι αστοί σοφιστές και οι οπορτουνιστές περιμένουν τον “εκδημοκρατισμό του κεφαλαίου”, και το δυνάμωμα του ρόλου και της σημασίας της μικρής παραγωγής, στην πραγματικότητα είναι μια απο τις μεθόδους για την αύξηση της δύναμης της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Για αυτό τον λόγο, ανάμεσα στα άλλα, στις πιο προηγμένες ή στις πιο παλιές και έμπειρες καπιταλιστικές χώρες η νομοθεσία επιτρέπει να εκδίδονται μετοχές μικρότερης αξίας. Στην Γερμανία, ο νόμος δεν επιτρέπει μετοχές μικρότερης αξίας απο 1000 μάρκα και οι Γερμανοί μεγιστάνες του χρηματιστικού κεφαλαίου βλέπουν με φθόνο την Αγγλία όπου ο νόμος επιτρέπει μετοχές και 1 λίρας στερλίνας (= 20 μάρκα). Ο Siemens (ναι – ναι, ο γνωστός που μας ταλαιπωρεί ακόμα και το 2014) ,ένας απο τους μεγαλύτερους βιομηχάνους και “βασιλιάδες του χρηματιστικού κεφαλαίου” της Γερμανίας, δήλωσε στις 7 Ιουνίου του 1900 στο Ράιχσταγκ (και πολιτικός παρακαλώ) οτι “η μετοχή της μιας λίρας στερλίνας είναι η βάση του βρετανικού ιμπεριαλισμού”. Ο έμπορος αυτός καταλαβαίνει πολύ πιο βαθιά, πιο “μαρξιστικά” τι είναι ιμπεριαλισμός, απο κάποιον θρασύ συγγραφέα, που θεωρείται θεμελιωτής του ρώσικου μαρξισμού (αναφέρεται στον οπορτουνιστή Πλεχάνοφ) και νομίζει οτι ο ιμπεριαλισμός είναι κακό χαρακτηριστικό γνώρισμα ενος μόνο λαού.”   Μεγαλειώδης Λένιν. 

   Να ακόμα μερικές πρακτικές που διαμορφώθηκαν εκείνη την εποχή και αντέχουν μέχρι σήμερα. Ο διευθυντής της εταιρίας-μητέρας δεν έχει νομική ευθύνη για την εταιρία-θυγατέρα, δανειοδοτήσεις των εταιριών-θυγατέρων απο την εταιρία-μητέρα χωρίς να λαμβάνουν γνώση οι μετοχοί της, όταν τέτοιες ενδοομιλικές συναλλαγές κινδυνεύουν να αποτύχουν ή αποκαλυφθούν προβαίνουν σε έγκαιρη και κατευθυνόμενη πώληση των μετοχών, διαχωρισμός της ενιαίας επιχείρησης σε πολλά τμήματα ή εταιρίες-θυγατέρες για την απόκρυψη των οικονομικών κινήσεων ακόμα και των παράνομων ( γνωστή μας απο εκείνα τα χρόνια είναι η γερμανική AEG που αγκάλιαζε με αυτό τον τρόπο περίπου 200 άλλες εταιρίες), κρυφοί ισολογισμοί, δωροδωκίες ελεγκτικών μηχανισμών, υπερκεφαλαιοποίηση εταιριών υπολογίζοντας μελλοντικά κέρδη, υπερτιμολογημένα νεοεκδιδόμενα ομόλογα και τέλος ένα μεγάλο και κερδοφόρο πεδίο επένδυσης του χρηματιστικού κεφαλαίου ήταν τα δάνεια προς κράτη που επέβαλαν στην ουσία φόρο υποτελείας στην κοινωνία προς τους μονοπωλητές χρήματος. Κανονική τοκογλυφία προς τα κράτη που δανείζουν. Απο την άλλη το χρηματιστικό κεφάλαιο παίζει ιδαίτερα σημαντικό ρόλο και στις κυκλικές κρίσεις. Είναι ευνόητο οτι στην φάση της βιομηχανικής ανόδου τα κέρδη είναι τεράστια, ενώ στις φάσεις της ύφεσης οι μικρές και ασταθείς επιχειρήσεις χάνονται και οι τράπεζες συμμετέχουν στην εξαγορά τους σε φτηνή τιμή ή στις εξυγιάνσεις τους. Ετσι το χρηματιστικό κεφάλαιο απο την μιά συμμετέχει σε επικερδείς πράξεις και απο την άλλη ταυτόχρονα βάζει κάτω απο την εξαρτησή του τις εταιρίες που βρεθήκαν στην ανάγκη. Αλλο κερδοφόρο πεδίο του χρηματιστικού κεφαλαίου είναι η κερδοσκοπία με τα οικόπεδα στα προάστια των γοργά αναπτυσόμενων μεγαλουπόλεων. Ο Λένιν αναφέρει ένα παράδειγμα απο την ανάπτυξη της πόλης του Βερολίνου το 1914. Στο όνομα της οικονομίας των συγκοινωνιών της πόλης έγινε συγχώνευση των εταιριών των λεοφωρείων των τράμ και του ηλεκτρικού. Την συνένωση την καθοδηγούσε και την έλεγχε η Deutsche Bank, η οποία στην ουσία όρισε το μελλοντικό πλάνο ανάπτυξης του δικτύου της νέας εταιρίας. Φρόντισε λοιπόν η τράπεζα, οι νέες γραμμές των σιδηροδρόμων να περάσουν απο τις περιοχές εκείνες που η τράπεζα είχε στην ιδιοκτησίας της. Οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη, όπως και τα κέρδη της.

... συνεχίζεται ...